Lexicon
A
Het label Agriculture Biologique is een Frans kwaliteitslabel dat sinds 1985 gebruikt wordt, zodat consumenten biologisch gekweekte landbouwproducten kunnen herkennen. Het Franse Ministerie van Landbouw is eigenaar van het label.
Appellation d’Origine Protégée of AOP, is de Franse Beschermde Oorsprongsbenaming, hier verderop uitgelegd.
Ampelografie: de wetenschappelijke beschrijving en kennis van de wijnstokken.
B
Biologische wijnbouw: Biologische wijnbouwers gebruiken geen kunstmest en ook geen chemicaliën tegen schadelijke insecten, onkruid of schimmels. Ze werken met natuurlijke bestrijdingsmiddelen en gebruiken bv. aftreksels van wilde planten. Het gebruik van zwavel en koper om meeldauw te bestrijden, is wel toegestaan. Certificatie gebeurt op basis van Europese regelgeving.
Biologische wijn of organic wine
Biologische wijn wordt met biologisch of organisch geteelde druiven gemaakt; volgens lokale én Europese principes van de biologische landbouw. Er komen geen chemische meststoffen, pesticiden, fungiciden of herbiciden (onkruidverdelgers) aan te pas.
Wie wijn maakt met een EU-biolabel moet de EU-bionormen strikt volgen tijdens het productieproces en wordt elk jaar door een onafhankelijke partij gecontroleerd. Een voorbeeld voor sulfiet? Het is niet de wijn, maar de sulfiet in de wijn die je hoofdpijn bezorgt. Zonder sulfiet blijft wijn niet lang goed. Daarom staat de vermelding ‘bevat sulfiet’ bij wet verplicht op de fles. Voor biologische rode wijn is de Europese norm max. 100 mg sulfiet per liter. Terwijl conventionele rode wijn max 150 mg sulfiet per liter bevat. In biologische witte en rosé wijn mag er max. 150 mg sulfiet per liter. Terwijl er in conventionele witte en rosé wijn 200 mg sulfiet per liter toegelaten is.
Biodynamische wijnbouw: Biodynamische wijnbouwers voegen nog een extra dimensie toe in vergelijking met biologische wijnbouwers. Zij baseren zich op de holistische landbouw principes van Rudolf Steiner. De wijngaard wordt beschouwd als een natuurlijk geheel, verbonden met bodemvruchtbaarheid, klimaat en biodiversiteit, waarbij de menselijke interventies afgestemd worden op de kosmische cycli. Biodynamische wijnbouwers werken met eigen preparaten op basis van kruiden, organische mest, planten en mineralen.
Bio-dynamische wijn, of biologische dynamische wijn is herkenbaar aan de certificatielabels van internationale organisaties. De meest bekende is Demeter. De druiven worden volgens biodynamische landbouwmethode geteeld, ook het productieproces is aan strikte voorwaarden verbonden.
Beschermde Oorsprongsbenaming of BOB: Bij dit label moeten alle stappen voor productie, verwerking en bereiding in het specifieke Belgische gebied plaatsvinden. Voor wijn betekent dit dat alleen druiven mogen gebruikt worden, afkomstig uit het geografische gebied waar de wijn gemaakt wordt. Meer weten?
Beschermde Geografische Aanduiding of BGA: Bij dit label moet minstens één van de productie-, verwerkings- of bereidingsstappen in het betrokken gebied plaatsvinden. Voor wijn betekent dit dat minstens 85 % van de gebruikte druiven afkomstig moet zijn uit het geografische gebied waar de wijn wordt gemaakt.
Barriques zijn de meest voorkomende eikenhouten vaten, van het kleinere type. In Bordeaux is de inhoud van een barrique bepaald op 225l, in Bourgogne op 228l.
Battonage: een techniek in de wijnproductie. Na de alcoholische gisting, het bezinksel van de gistcellen in contact houden met de wijn, door op regelmatige tijdstippen met een roerstok het bezinksel naar boven te mengen. Vandaag gebeurt dit meestal mechanisch. Deze techniek is bedoeld om wijnen een vollere, meer romige waarneming/smaak in de mond te geven.
C
Conventionele wijn is ‘de standaard’, afkomstig van druiven uit conventionele landbouw. Er wordt preventief gebruik gemaakt van schadelijke stoffen zoals kunstmest, pesticiden of chemicaliën in de wijngaard en op de druiven. Hoeveel en hoe vaak? Dat is onderhevig aan de Europese regelgeving waarbij toegelaten producten en modaliteiten zijn vastgelegd.
Chaptaliseren: het toevoegen van suiker aan de most. Dit is onderworpen aan regelgeving die per appellatie of kwaliteitslabel kan verschillen. Zo mag er niet gechaptaliseerd worden om het label Duitse Prädikatswein te verkrijgen, terwijl het niet strikt verboden is voor Duitse Qualitätswein. De trend om suiker toe te voegen is het laatste decennium sterk verminderd. Door de klimaatopwarming zijn er nu meer natuurlijke suikers in druiven aanwezig. In koele wijnregio’s werd dit vroeger meer toegepast.
Chef de culture viticole is een gediplomeerd beroep in Frankrijk. Hij of zij is verantwoordelijk voor de exploitatie en het beheer van de druiventeelt in de wijngaard.
Chianti Classico DOC is eenItaliaanse Rode wijn. Classico duidt erop dat de wijn afkomstig is uit het historisch kerngebied van de Chianti- regio. Dit is een wel afgebakend gebied tussen Firenze en Siena. De wijn moet gemaakt zijn uit minimum 80% sangiovese. Er mag voor de maximum 20% geblend worden met de autochtone druivenrassen colorino en canaiolo of de Franse druivenrassen merlot, cabernet sauvignon en syrah.
Chianti Classico Riserva: hier gelden dezelfde voorwaarden als Chianti Classico, met bijkomende vereiste dat de wijn 24 maanden gerijpt moet zijn waarvan drie maanden in de fles, voor hij verkocht mag worden.
D
Denominazione di Origine Controllata of DOC verwijst naar de regelgeving op de herkomstbenaming van Italiaanse wijn sinds 1963. Wijn met een DOC-label is kwaliteitswijn gecontroleerd op oorsprong en productiezone, toegelaten druivenrassen, op maximale wijnopbrengst en de op productiemethoden. Vanaf 01/08/2009 voerde de EU de benaming Denominazione di Origine Protetta of DOP in. De Italiaanse regelgever besliste dat de benaming DOC los of naast de term DOP gebruikt mag worden, wat het voor de consument niet eenvoudig maakt.
Denominazione di Origine Protetta of DOP, is de Italiaanse ‘Beschermde Oorsprongsbenaming’ of BOB. Meer weten?
Denominazione di Origine Controllata e Garantita of DOCG, verwijst naar de regelgeving op de herkomstbenaming van Italiaanse wijnen die bestaat sinds 1963. De wijnen met dit label voldoen aan de regelgeving van de DOC (zie hierboven) en aan enkele bijkomende vereisten waaronder, rijpingsduur van de wijn, slagen in een proeftest door een panel van het ministerie van landbouw. Vanaf 1 augustus 2009 voerde de EU de benaming Denominazione di Origine Protetta (DOP) in. De Italiaanse regelgever besliste evenwel dat de benaming DOCG verder mag gebruikt worden alleen of naast die van DOP, wat het voor de consument niet eenvoudig maakt.
E
F
G
Geschützter Ursprungsbezeichnung of GU is het Duitse Beschermde Oorsprongsbenaming.
Geschützte Geografische Angabe of GGA is de Duitse Beschermde Geografische Aanduiding of BGA.
Geïntegreerde wijnbouw combineert de economische doelstellingen met de sociale en de doelstellingen op het gebied van natuur, milieu en dierenwelzijn. Lutte raisonnée is daar onderdeel van. Bij geïntegreerde wijnbouw is de vitaliteit van wijngaard en wijnstokken in optimale conditie houden, de hoofdbekommernis, zodat gebruik van chemicaliën slechts in uitzonderlijke gevallen nodig is. Plagen en plantenziekten bestrijden gebeurt met diverse methodes. Dat kan een combinatie zijn van natuurlijke bestrijdingsmiddelen, een aanpassing in de teelttechniek of een minimaal gebruik van chemicaliën.
H
I
Indication Géographique Protégée of IGP is de nieuwe Franse Beschermde Geografische Aanduiding of BGA.
Indicazione Geografica Protetta of IGP is de Italiaanse Beschermde Geografische Aanduiding of BGA.
Indicazione Geografica Tipica of IGT werd als regelgeving in 1992 geïntroduceerd vanuit de behoefte meer vrijheid te geven aan wijnbouwers op vlak van productiemethoden en toegelaten druivenrassen voor productie binnen een afgebakende regio. Op die manier konden kwaliteitswijnen opgewaardeerd worden van producenten die zich niet wensten te houden aan de DOC regelgeving. Ook al wordt IGT nog courant gebruikt, sinds 01/08/2009 is de officiële benaming IGP. Ook al wordt IGT nog courant gebruikt, sinds 01/08/2009 is de officiële benaming IGP.
J
K
Klimaat is de gemiddelde weertoestand (temperatuur, neerslag, wind) over een periode van 30 jaar gemeten.
L
Lutte Raisonnée, betekent letterlijk vertaald ‘weloverwogen strijd’. Deze methode kan een onderdeel zijn van geïntegreerde wijnbouw. Het is de Franse ‘beredeneerde’ methode om zo milieuvriendelijk mogelijk, aan winstgevende wijnbouw te kunnen doen.
Wijnbouwers die deze methode hanteren in de druiventeelt, beweren minder vaak en minder agressief chemicaliën in te zetten, dan bij de conventionele wijnbouw.
Druiventelers Wijnbouwers die volgens lutte raisonné-methode werken, maken uitzonderlijk gebruik van chemicaliën bij ziektebestrijding. Enkel wanneer het echt noodzakelijk is en er geen natuurlijk alternatief meer mogelijk is. Ze doen dit weloverwogen en doordacht. Ze grijpen enkel in, daar waar het probleem zich voordoet in de wijngaard en wachten niet tot de hele wijngaard aangetast is.
Voordeel van deze methode, is dat een totale mislukking van de oogst verhinderd wordt. Maar het nadeel is dat er geen onafhankelijk controleorgaan is, die deze methode certificeert. Wanneer lutte raisonnée gewetensvol toegepast wordt, komt deze methode dicht in de buurt van biologische druiventeelt.
M
Mostgewicht is de dichtheid van de most. Hoe meer mostgewicht, hoe hoger het suikergehalte en het alcoholpotentieel in de most. Het mostgewicht wordt naargelang het land in een andere maateenheid uitgedrukt. De meest voorkomende zijn in Duitsland Oechsle, in Frankrijk Baumé, in Oostenrijk Klosterneuburger Mostwaage en in Engeland Brix.
Most is het geperste, maar nog niet vergiste sap van druiven.
Monocépage: Deze term wordt gebruikt voor wijn gemaakt van één en dezelfde druif. Meer dan 2 druivensoorten, wordt een blend genoemd.
Micro-klimaat is een klein gebied waar de weerstoestand anders is dan je op basis van het klimaat zou verwachten. Door begroeiing, verstedelijking of menselijk ingrijpen (zoals rijafstand tussen wijnstokken, plantafstand, stenen omwalling van de wijngaard, hoogteverschil binnen eenzelfde wijngaard…) Clos de Vougeot, de wereldberoemde wijngaard gesticht in de de 12de eeuw door monniken van de abdij van Citeaux in Bourgogne, heeft een klein klimaat op zich door de stenen omwalling.
Meso-klimaat is een beperkt gebied (dorp, wijngaarden, …) tot 10km², waarbij verschillen met het macro-klimaat veroorzaakt worden door oriëntatie, reliëf, afstand tot watermassa’s, hoogteligging en bodemsamenstelling. Denk aan Sauternes in de regio Bordeaux, aan de rivier de Ciron. ‘s Morgens in de zomer vormt er een nevel die voor hoge vochtigheid zorgt in de wijngaarden. Tijdens de dag lopen de temperaturen hoog op. Het is een ideaal gebied voor productie van zoete wijnen, gemaakt op basis van edelrotting of Botrytis cinerea.
Mengwijnen: in tegenstelling tot monocépages, zijn deze wijnen gemaakt van meerdere druivensoorten. Dit hoeft geen kwaliteitsindicatie te zijn. Topwijnen kunnen gemaakt zijn uit meerdere druivensoorten zoals een Châteauneuf-du-Pape, of uit één druivensoort zoals een Chablis.
Macro-klimaat is een groot gebied, van 10km² tot 1000km², waarbinnen globaal gezien hetzelfde klimaat heerst. De gemiddelde weerstoestand wordt bepaald door geografische ligging, breedteligging, bergketens, zeestromingen en weersystemen. De Sahara heeft overal hetzelfde klimaat. De groene bergketen (10 km2) Costa Verde in Spanje ook.
Menzione Geografica Aggiuntive of MGA is een wel afgebakend geografisch gebied binnen de appellaties Barolo en Barbaresco, vergelijkbaar met een cru in Bourgogne. Elke MGA draagt een naam, bv. MGA Bussia uit Barolo.
Maceratie: Tijdens dit proces worden kleurstoffen en tannines van blauwe druiven aan de schil onttrokken. De duur van de maceratie is afhankelijk van de wijnstijl die de wijnbouwer beoogt. Voor rosé-wijn en lichte fruitige wijnen varieert dit van minder dan één dag tot een tiental dagen. Voor krachtige bewaarwijnen kan dit oplopen tot wel 45 dagen. De wijnbouwer waakt nauwlettend over dit proces en stopt het naargelang het eindproduct dat hij voor ogen heeft.
N
Natuurwijn is troebel. Deze biologische of biodynamische wijn wordt tijdens het vinificatieproces niet gefilterd. Aan natuurwijn wordt ook geen sulfiet toegevoegd.
O
Organoleptisch onderzoek : De technische analyse en beschrijving van een wijn, op basis van het zicht, de aroma’s en de smaakervaring. Het geheel van deze analyse vormt de conclusie van de geëvalueerde wijn.
Ontristen: de druiven van de steeltjes ontdoen. Dit gebeurt voor het persen van de druiven. Sommige wijnbouwers kiezen voor een volledige, andere voor een gedeeltelijke ontristing. De steeltjes kunnen een vegetale, ietwat bittere smaak geven, maar ook meer structuur aan de wijn.
P
Protected Designation of Origin of PDO is het Engelse Beschermde Oorsprongsbenaming of BOB, hierboven uitgelegd.
Protected Geographical Indication of PGI is het Engelse Beschermde Geografische Aanduiding of BGA hierboven uitgelegd.
Q
R
S
Superiore: Laat je niet verleiden wanneer je op een Italiaans wijnetiket superiore leest. Je zou misschien denken dat deze wijn superieur is aan de andere wijnen. Niets is minder waar. Als er een hoger alcoholpercentage dan vereist aanwezig is, mag de wijnbouwer voor sommige appellaties superiore op de fles vermelden. Mooie marketing dus, waar je niet teveel waarde aan moet hechten.
Super Tuscans: Begin jaren ’70 was het binnen DOC Chianti verplicht om minstens 80% sangiovese druif te gebruiken, eventueel geblend met 20% witte druiven. De kwaliteit van veel Chianti-wijnen was toen nog ondermaats.
Maar de rebelse wijnbouwers hielden zich niet langer aan deze strikte regelgeving. Ze plantten Franse rode druivenrassen aan zoals Merlot, CabernetFranc, CabernetSauvignon en Syrah. In combinatie met nieuwe productietechnieken (zoals het gebruik van kleine vaten die binnen de DOC-regelgeving verboden waren) produceerden ze kwaliteitswijnen die later het IGP-kwaliteitslabel kregen.
Saignée: verfijnde Franse methode (saignée: laten bloeden) om rosé-wijnen te maken. Het sap dat (zoals bloed) vrijkomt door de druk van het gewicht in de gistingstank, wordt gebruikt voor de verfijnde productie van rosé. Anderzijds wordt deze methode ook gebruikt om de concentratie van de most te verhogen voor de productie van rode wijn.
T
Trebbiano toscano: één van de meest aangeplante witte druivenrassen in Italië en Frankrijk. In Frankrijk wordt deze druif ugni blanc genoemd.
Terroir is het geheel van zes lokale factoren in de omgeving van de wijngaard en die de wijn beïnvloeden:
- geografie
- klimaat
- topografie (hellingsgraad, hoogte, oriëntatie mbt. zon en wind)
- geologie en bodemsamenstelling,
- ampelografie (welke druivensoorten zijn geschikt voor de locatie)
- menselijke tussenkomst (wetgeving, eventuele beperking druivensoort in een appellatie, traditie, …).
U
V
Vitis vinifera komt van het Latijn (vinum = wijn + ferens = dragend). De “wijndragende plant” is een klimplant en behoort tot de plantenfamilie van de vitaceae of wijnstokachtigen. De vitis vinifera is de meest bekende soort juist omdat ze zo geschikt is voor de wijnproductie. Er bestaan zo’n 4000 variëteiten vitis vinifera.
vin santo: Toscaanse dessertwijn, gemaakt van gedroogde druiven. Vroeger werd zoete wijn als miswijn gebruikt.
Vegetatieve cyclus is het gemiddeld aantal dagen van de cyclus van de wijnstok: vanaf het moment van ontbotting tot dat de druif plukrijp is.
W
Weer is de toestand van de atmosfeer op een bepaalde plaats en bepaald moment (vorst, hagel, storm, regen, mist, zon …)