Frankrijk

Frankrijk zal altijd toonaangevend blijven in de wijnwereld. Dankzij zijn rijke geschiedenis en nog rijkere kennis over hun terroirs. Waarom is Bordeaux al eeuwen hip bij de Britten en nog steeds bon-ton bij ons? Hoe zijn de grand crus ooit bedacht? Welke Franse wijnregio blinkt uit in bio? Bienvenue à la douce France.
Frankrijk zal altijd toonaangevend blijven in de wijnwereld. Dankzij zijn rijke geschiedenis en nog rijkere kennis over hun terroirs. Waarom is Bordeaux al eeuwen hip bij de Britten en nog steeds bon-ton bij ons? Hoe zijn de grand crus ooit bedacht? Welke Franse wijnregio blinkt uit in bio? Bienvenue à la douce France.

Frankrijk. Dat is genieten van wijn bij delicatessen-kazen en culinaire hoogstandjes, overgoten met een vakantiegevoel en onlosmakelijk verbonden met haar cultuur, religieuze en politieke geschiedenis.

Frankrijk bestaat uit een oneindige schatkamer van verschillende terroirs. Zeer complex en even divers: van de noordelijk koele wijnstreken, naar het centraal continentaal klimaat, tot het zuidelijke mediterraans klimaat. 

Waarom worden de druivenrassen chardonnay, sauvignon blanc, chenin blanc, cabernet sauvignon, merlot, syrah, pinot noir, malbec,… van Franse origine wereldwijd aangeplant en blijft toch Frankrijk steeds dé referentie voor andere wijnlanden? 

Wel, druivenrassen kan je importeren. Maar dan heb je nog geen garantie voor kwaliteitswijn. Het is niet omdat je chardonnay wijnstokken om het even waar plant, dat je straks ook evenwaardige chardonnay zal proeven, zoals de chardonnay uit Chablis of Meursault. 

Terug naar terroir. Net zoals een recept onlosmakelijk verbonden is aan de kok, is terroir verbonden aan de wijnbouwer. Want terroir is zoveel meer, dan alleen maar de bodem en het klimaat. Het zijn ook de jaren ervaring die een wijnbouwer heeft, de voeling met het klimaat, de eigenschappen van de grond die hij bewerkt, het experimenteren en selecteren van diverse druivenrassen, de lokale regelgeving, en de persoonlijke expertise en inzichten van de wijnbouwer zelf. Daarom staat Frankrijk op zijn eeuwige eerste plaats, gevolgd door de traditionele West-Europese wijnlanden, met een enorme voorsprong ten opzichte van de wijnregio’s uit de nieuwe wereld.

Toonaangevend wijnland in de wereld? Frankrijk zit gebeiteld.

Aisne 1
Seine 2

Yonne 3
Rhône 4

Vienne 5
Loire 6

Dordogne 7
Durance 8

Tarn 9
Garonne 10
Ariège 11

Parijs A
Reims B

Parijs A
Reims B

Parijs A
Reims B

Dijon C
Cluny D

Bordeaux E
Avignon F

Aisne 1
Seine 2

Yonne 3
Rhône 4

Dordogne 7
Durance 8

Dordogne 7
Durance 8

Tarn 9
Garonne 10
Ariège 11

Frankrijk in de wijnwereld

  • Frankrijk is samen met Spanje en Italië dominant in de wijnwereld. 
  • Met 794.000 ha wijngaarden of 10,7% van de wereldwijde aanplant in 2019, staat Frankrijk op de 2de plaats. Enkel Spanje gaat voorop.
  • Met een productie van 42,1 mio hectoliter of 16,2% van de wereldproductie in 2019, komt Frankrijk op de 2de plaats, na Italië. 
  • Italië en Spanje exporteren in volume meer wijn dan Frankrijk, maar in marktwaarde is Frankrijk de absolute nummer 1. Goed voor € 9,8 miljard in exportwaarde, ver voor nr. 2 Italië, met een marktwaarde € 6,4 miljard.
  • Of anders gezegd; voor Franse wijnen, wil de wereldwijde consument wel de hoogste prijs betalen. 

Wijnregio's

Frankrijk bestaat uit 16 wijnregio’s of vignobles français:


De bekendste zijn natuurlijk: le Bordelais, la région Bourgogne, la région Champagne, Vallée de la Loire et Centre en Vallée du Rhône. Maar volgens de kaart, helemaal in het noorden beginnen we bij de Champagne-regio. Tegen de Luxemburgse grens ligt Lorraine. In het noordoosten tegen de Duitse grens ligt Alsace. Dan volgt vanaf vanaf midden Frankrijk Bourgogne met in het westen de Vallée de la Loire et Centre en in het oosten Jura. In hartje Frankrijk vind je de Beaujolais met de regio’s  Savoie en Bugey in het Oosten. De Vallée du Rhône vormt de brug naar de zuidelijke wijnregio’s. Nog meer naar het zuiden ligt Provence, Languedoc, Roussillon… En in de Middellandse Zee Corse. La région Sud-Ouest is een lappendeken van kleinere appellaties die in het zuidwesten grenst aan le Bordelais.

Geschiedenis

Met dank aan Probus
De Romeinen stonden aan de wieg van de wijnbouw in Frankrijk, waar ze wijngaarden aanlegden in de vallei van de Rhône en in de Mediterranée Het belang van de wijnbouw in deze regio’s hebben we te danken aan keizer Probus. Eén van zijn keizerlijke voorgangers, Domitianus, had in 92 na Chr. protectionistische maatregelen uitgevaardigd om de concurrentie met wijnregio’s in de buurt van Rome te fnuiken. Hij besliste om de helft van de bestaande wijngaarden te rooien en verbood nieuwe aanleg van wijngaarden aan de Franse Middellandse Zee. Keizer Probus, die tussen 276 en 282 na Chr regeerde, hief dit verbod op, waardoor een nieuwe expansie mogelijk werd.

Brood en wijn sinds de middeleeuwen
Sinds de middeleeuwen zijn het christendom en het feodaal stelsel de motor achter de groei van het wijngaardareaal in Frankrijk. In de liturgie van de communieviering, staan brood en wijn centraal. De benedictijnen van Cluny, waren de eerste monniken, die vanaf de 10de eeuw grote gebieden wijngaarden aanlegden voor wijn in de mis. Alle kerken en abdijen volgden hen. Ook de groeiende kloosterdomeinen, via kloosterorders verbonden, en de landbouwexploitatie volgens domaniaal systeem, lagen aan de basis voor de exploitatie van een grootschalige landbouw-economie en de wijnbouw in Frankrijk.

Dat domaniaal systeem lees je vaak terug op het etiket. In ruil voor ‘een kwart van de chaumes of halm- en rietvelden’ als commissie aan Abbaye du Ronceray d’Angers, bewerkten de boeren de grond vruchtbaar voor wijn. Vandaag kan je nog steeds een verrukkelijke AOP Quarts de Chaumes schenken. 

Of liever een flesje Le Corton-Charlemagne? In de 8ste eeuw schonk Keizer Karel deze heuvel aan de kerkgemeenschap van Saint-Andoche de Saulieu. Dat is nog steeds één van de meest gerenommeerde en grand cru-wijngaarden in Bourgogne.

Elite geniet, elite handelt
De ontwikkeling van de Franse wijngebieden zoals we die vandaag kennen, evolueerde door de eeuwen heen, door geopolitieke en economische factoren. Zo hadden wijngebieden, vlot bereikbaar via rivieren en havens voor wijntransport een concurrentieel voordeel op wijngebieden die minder vlot bereikbaar waren. Daarnaast bepaalde hoeveel macht koningen, edellieden en aristocratie hadden, de economische bloei van een land, graafschap of hertogdom. Wijn drinken was namelijk, tot diep in de 19de eeuw, vooral het dagelijks genotsmiddel van de bevoorrechte clerus, adel en elite.

1151. Bordeaux please
Vanaf de 12e eeuw werd Bordeaux belangrijk als wijnregio. Niet alleen door de gunstige ligging als havenstad, maar ook dankzij het huwelijk tussen Eleonora en Henry Plantagenet in 1151. Zij was hertogin van Aquitanië en de rijkste vrouw van Frankrijk. Hij, hertog van Normandië en exporterende koning van Engeland.

De Plantagenets en de Engelsen zwaaien wel 300 jaar de plak over Bordeaux. Dankzij een ideale voedingsbodem voor wijn én gunstige kaarten voor de expansie van de Bordelaise wijnhandel, met export naar Engeland. En zo geschiedde. Tot op vandaag bestaat een enorme aantrekkingskracht van Bordeaux-wijn in de Angelsaksische wereld.

Vanaf 14e eeuw: Statussymbool door paus en hertog
De wijn van Bourgogne kreeg zijn goede imago dankzij pausen en hertogen. Paus Clemens V regeerde begin 14de eeuw, als eerste paus in Avignon. Zo genoten de wijnen uit Beaune een grote appreciatie en kwaliteitsstatus aan het pauselijk hof.

Vanaf de 2de helft van de 14de eeuw breidden de hertogen van Bourgogne hun machtsgebied uit naar het graafschap Vlaanderen, over Luxemburg en later, in de 15de eeuw zelfs naar de Zuidelijke Nederlanden. Hun hoven waren berucht voor extravagante feesten, rijkelijk voorzien met wijnen uit Bourgogne. Zo werden ze een statussymbool voor de aristocratie.

Grands crus sinds 1855
1885 is een mijlpaal in de Franse wijngeschiedenis. Naar aanleiding van de expositie van Parijs, wordt op vraag van Napoleon III, de eerste officiële classificatie van Bordelaise grands crus classés bekend gemaakt: 5 klassen grands crus classés met de hoogste kwaliteitsklasse de premiers grands crus, gevolgd door de deuxièmes grands crus, troisièmes grands crus, quatrièmes et cinquièmes grands crus. De rangschikking was gebaseerd op de prijslijsten van de kamer van koophandel in Bordeaux: de 4 premiers grands crus rode wijn als duurste prijs verhandeld, aan de top van de lijst. Vandaag vormen deze 4 wijnen nog steeds ‘de lijst van de premier grands crus classés’. Enkel Chateau Mouton Rothschild slaagde erin te promoveren en aan te sluiten als 5e in de lijst.

1863. Gevaarlijk Amerikaans bezoek
Dramatisch verwoestte de Phylloxeraplaag, druifluis meegekomen op ontdekkingstocht in Amerika, bijna alle Franse wijngaarden tussen 1863 en 1893. Heraanplant werd, gek genoeg, pas succesvol dankzij het enten van Franse druivensoorten op resistente Amerikaanse onderstammen.

Vanaf 1905 komt er de wet appellation d’origine die geografische gebieden als herkomstbenaming benoemt en afbakent. Met oprichting van het Institut national de l’origine et de la qualité (INAO) in 1935, werd er een kwalitatief aspect toegevoegd aan het referentiekader van de appellaties AOC of appellation d’origine contrôlée: Deze erkenning betekende niet alleen de naamsbescherming, maar ook de beschrijving van de karakteristieken van de wijn en de terroir, bepaald door natuurlijke en menselijke elementen, van toepassing voor een afgebakend gebied.

Tot ver in de 20ste eeuw was de Franse dominantie in de wijnwereld onaantastbaar. De kwaliteit van de grands crus uit Bordeaux en Bourgogne werden resoluut als hors categorie beschouwd. Ongenaakbaar en onmogelijk van hun troon af te stoten.

Franse furore tot … The judgement of Paris, op 24 mei 1976.
Brits wijnhandelaar Steven Spurrier, organiseerde toen een competitie in Franse en Californische rode en witte wijnen. In de categorie rood, werd rode wijn van topkastelen uit Bordeaux en California blind geproefd en beoordeeld door een jury van 9 gerenommeerde Franse juryleden. In de categorie wit, proefden ze chardonnay uit Bourgogne en California.

De jury sloeg de wereld met verstomming, de Fransen met ontzetting en sommige zelfs met woede: in beide categorieën was de primus een Californische wijn. Geen Franse (!) En dat in competitie met kleppers zoals Château Mouton-Rothschild, Château Haut-Brion, Meursault Charmes van Roulot, Puligny-Montrachet Les Pucelles van Domaine Leflaive.

Vandaag zijn de beste cultwijnen dus geen exclusiviteit meer van de kapitaalkrachtige Franse chateau’s alleen. Ook de nieuwe wereld en Franse familiale wijnbouwers doen mee. De onafhankelijke, familiale Franse wijnbouwer blijft steevast in eerste klasse spelen. En dankzij hun gezegende rijke terroirs, met glans.

Het Frans wijngebied: Geografie & klimaat

  • Frankrijk ligt tussen 42,5 °NB in het zuiden en 50° NB, een ideale ligging voor wijnbouw.
  • Frankrijk heeft zee, bergen en rivieren:  in het westen de Atlantische Oceaan, in het zuiden de Middellandse Zee en de Pyreneeën. In het oosten lonken de Vogezen en de Alpen. De belangrijkste rivieren voor de wijnbouw zijn: in het zuid-westen de Gironde, Dordogne en Garonne in het zuiden, de Rhône, de Loire in het centrum en de Marne in het noord-oosten.
  • Frankrijk kent 3 klimaattypes. Het Atlantisch zeeklimaat, een continentaal klimaat en een mediterraan klimaat. Door de vele mesoklimaten, dankzij de heuvels, bergen, rivieren en zee, kent Frankrijk een grote diversiteit aan wijntypes en wijnstijlen.

Duurzame wijnbouw in Frankrijk

Ook Frankrijk opent de ogen voor duurzame wijnbouw: In 2019 sloot Agence Bio, het nationaal expertisecentrum, een contract met het ministerie van landbouw en voeding. Het expertisecentrum heeft een 5-jaren-plan met strategische en operationele doelstellingen zoals o.m. het grote publiek en professionals informeren over biolandbouw en over de ecologische, sociale en territoriale impact ervan.

Franse bio-wijn surft mee met Europese dominantie

Franse bio-wijngaarden zijn de laatste 1o jaar in oppervlakte verviervoudigd.
Vandaag is 1/10 van het wijngaardareaal in Frankrijk bio-gecertificeerd en tegen eind 2023 zal het aandeel van biologische wijnproductie verdubbeld zijn. Volgens Agence Bio, telde de biologische wereldwijde wijngaardoppervlakte in 2018 zo’n 7,6 mio hectare. Met 86% in Europa, 5% in Noord-Amerika, 4% in Zuid-Amerika, 1% in Oceanië en 4% in de rest van de wereld.

Zo’n 75% van alle bio-wijngaarden ligt in Frankrijk, Italië en Spanje. Maar niet alleen omdat ze de 3 grootste wijnproducenten van de wereld zijn. Ook door de grote ommezwaai naar bio van veel wijnboeren de laatste 15 jaar. Met 8,3% bio-gecertificeerde wijngaardoppervlakte, moet Frankrijk het nog onderdoen voor Italië, met 10,3% bio in 2018.

Bio-wijnbouw in de lift, met grote regionale verschillen

Vochtigheid is een belangrijke bron van ziektes in de wijngaard. Dat is meteen de belangrijkste reden waarom je meer bio-wijngaarden in het zuiden dan in het noorden vindt. Zo tellen we in de Provence, Languedoc-Roussillon en Corsica meer dan 20% bio-gecertificeerde wijngaarden. In de Champagne en de Alsace slechts 8%.

Vochtigheid bepaalt vaak of een biologische wijnproductie economisch houdbaar is. Maar bepaalt lang niet alles. Uiteindelijk is wijnbouw ook een kwestie van expertise en gedrevenheid van de wijnbouwer zelf. Doorgedreven kennis van landbouwtechnieken en veel tijd spenderen in de wijngaard, maken het verschil tussen wie succes oogst en wie niet.

Op vlak van duurzame wijnbouw is er zeker nog een grote inhaalbeweging mogelijk in Aquitaine, waaronder de Bordeaux regio, waar amper 7% van de wijngaardoppervlakte bio-gecertificeerd is. Toch een groot contrast met de wijnregio’s Pays de la Loire en Rhône die zo’n 12% halen. Bizar, want eigenlijk zou Bordeaux het even goed als Pays de la Loire en Rhône kunnen doen. Hoog tijd dat de grote chateaus een versnelling hoger schakelen in hun evolutie naar duurzame wijnbouw?

 

 

Ampelografie van Frankrijk

Mijn opsomming van de Franse referentiedruiven is zeker niet absoluut, het zijn mijn 10 favoriete druivenrassen in wit en rood, met uitmuntende reputatie.
Witte referentiedruiven
  • chardonnay
  • chenin blanc
  • muscat
  • pinot blanc
  • pinot gris
  • riesling
  • sauvignon blanc
  • sémillon
  • ugni blanc
  • viognier
Blauwe referentiedruiven
  • cabernet sauvignon
  • cabernet franc
  • carignan
  • grenache
  • malbec
  • merlot
  • mourvèdre
  • pinot noir
  • syrah
  • tannat

Kwaliteitslabels van Frankrijk

Als het over kwaliteit gaat -en hoe die in te delen, dan zet Frankrijk de toon. Onze Europese regelgeving wordt sinds 1992 gebaseerd op de Franse.

Wijnbouwers uit Frankrijk