Duitsland

Onbekend maakt onbemind? Toch is Duitsland, met een productie van bijna 10 miljoen hectoliter wijn per jaar, een zeer bijzonder wijnland. En met meer dan 40 jaar ervaring in biologische wijnbouw, ook één van de meest duurzame wijnlanden van heel Europa. Wat heeft Duitsland nog meer te bieden dan prachtige witte riesling- en rode spätburgunderwijn? 

Onbekend maakt onbemind? Toch is Duitsland, met een productie van bijna 10 miljoen hectoliter wijn per jaar, een zeer bijzonder wijnland. En met meer dan 40 jaar ervaring in biologische wijnbouw, ook het meest duurzame wijnland van heel Europa. Wat heeft Duitsland nog meer te bieden dan prachtige witte riesling- en rode spätburgunderwijn? 

Wijnregio's

Duitsland bestaat uit 13 Anbaugebiete of wijnbouwregio’s:

  • In het zuid-westen en het zuiden van Duitsland vind je 11 wijnbouwregio’s: Ahr, Baden, Franken, Hessische Bergstrasse, Mittelrhein, Mosel, Nahe, Pfalz, Rheingau, Rheinhessen, Württemberg.
  • In het oosten liggen de twee wijnbouwregio’s Saale-Unstrutt en Sachsen.

Duitsland in de wijnwereld

  • Duitsland produceerde in 2018 zo’n 9,8 miljoen hectoliter wijn. Dat is ongeveer 1/5de van de productie van Frankrijk.
  • Van de 22 wijnproducerende landen ter wereld, die meer dan 1 mio hectoliter wijn produceren, staat Duitsland op de 8ste plaats, net na Zuid-Afrika.
  • In export-marktwaarde is Duitsland aan een opmars bezig: in 2017 stond het op nr 8, in 2018 stootte het Nieuw-Zeeland van zijn 7e plaats.
  • Het wijngaardareaal van Duitsland gelijk is aan zo’n 80% van de totale aanplant in het Franse wijnregio Bordeaux.

Rijn 1
Neckar 2

Nahe 3
Moesel 4

Ahr 5
Main 6

Saale 7
Elbe 8

Geschiedenis van de Duitse wijn

Duitse wijn dankzij Romeinen, onze kloosters en Karel de Grote
De geschiedenis van de Duitse wijn begint bij de Romeinen, die wijnbouw introduceerden langs Rijnoevers en in Moezelstreek. Wijn was onontbeerlijk voor de bevoorrading van hun legioenen.

De Karolingers, die over West-Europa regeerden, kenden het Christendom als staatsgodsdienst. In 800 werd Karel de Grote door de paus tot keizer gekroond. Zijn rijk liep van de Maas- tot aan de Rijnvallei, met Aachen als hoofdstad. Kloosters kregen grond en landerijen, en werden belangrijke economische centra voor landbouw en handel. Vooral in de wijnproductie en -handel namen ze een dominante plaats in. Zo werd ‘Duitse’ wijnbouw één van de belangrijkste economische pijlers in de middeleeuwen en renaissance.

Tussen de 10de en de 13de eeuw, tijdens het middeleeuws klimaatoptimum, waren de temperaturen veel hoger dan de eeuwen ervoor en bedroeg het wijngaardareaal zo’n 300.000 ha. — Om je een idee te geven, dat is drie keer zoveel als vandaag aangeplant is. — Het grootste deel was voor export bestemd. Na Frankrijk, was Duitsland de belangrijkste wijnproducent van Europa.

Ondergang door kleine ijstijd, oorlogen en bier
In de 16de eeuw kwam er een keerpunt door de vele tegenslagen: Eerst was er de kleine ijstijd, die de wijnbouwers parten speelde met een schrale oogst. Dan kwam de Boerenoorlog, die een definitief einde aan lijfeigenschap maakte, wat ook een einde betekende van goedkope werkkrachten op het landgoed van de adel. Een eeuw later de 30-jarige oorlog. Die veldslagen tussen de reformistische en katholieke vorstenhuizen waren nefast voor de hele Duitse economie, inclusief de wijnbouw. En sinds 1800 werd de vraag naar bier steeds groter dan wijn, dus ook de productie.

Na WO1 vond in 1918 de vrede van Versailles plaats en werden zware herstelbetalingen aan Duitsland gevraagd. Zo zwaar, dat Duitsland die niet kon betalen. Dat betekende opnieuw een ramp voor de hele Duitse economie.  Wijnbouwers moesten overschakelen naar massaproductie en goedkope mengwijnen maken, om te kunnen overleven.

Terug naar de top sinds 1970
Vanaf 1970, kwam er eindelijk een positieve kentering op initiatief van particuliere familiebedrijven. De Duitse wijnbouwers kiezen voor kwaliteit en geleidelijk aan krijgen Duitse wijnen opnieuw een positief imago. Sinds 2000 heeft Duitsland opnieuw zijn toppositie ingenomen als producent van kwaliteitswijnen.

Geografie & klimaat

  • Duitsland ligt tussen 47° en 52°NB, de wijnregio’s tussen 47°NB en 50°NB.
  • Alle wijnregio’s situeren zich in de omgeving van de belangrijkste rivieren: in het westen langs de vruchtbare oevers van de Rhein, de Mosel en zijrivieren Ahr, Nahe, Main en Neckar. In het oosten aan de oevers van de Elbe en Saale.
  • Duitsland heeft een koel continentaal klimaat, met een gemiddelde jaartemperatuur van 10°C. Van het centrum van het land tot in het oosten zijn de zomers zacht en de winters koel en vochtig. In Zuid-Duitsland zijn de zomers warm(er) en de winters koud(er).

Onze Duitse aanraders

Geschiedenis van de Duitse wijn

Duitse wijn dankzij Romeinen, onze kloosters en Karel de Grote
De geschiedenis van de Duitse wijn begint bij de Romeinen, die wijnbouw introduceerden langs Rijnoevers en in Moezelstreek. Wijn was onontbeerlijk voor de bevoorrading van hun legioenen.

De Karolingers, die over West-Europa regeerden, kenden het Christendom als staatsgodsdienst. In 800 werd Karel de Grote door de paus tot keizer gekroond. Zijn rijk liep van de Maas- tot aan de Rijnvallei, met Aachen als hoofdstad. Kloosters kregen grond en landerijen, en werden belangrijke economische centra voor landbouw en handel. Vooral in de wijnproductie en -handel namen ze een dominante plaats in. Zo werd ‘Duitse’ wijnbouw één van de belangrijkste economische pijlers in de middeleeuwen en renaissance.

Tussen de 10de en de 13de eeuw, tijdens het middeleeuws klimaatoptimum, waren de temperaturen veel hoger dan de eeuwen ervoor en bedroeg het wijngaardareaal zo’n 300.000 ha. — Om je een idee te geven, dat is drie keer zoveel als vandaag aangeplant is. — Het grootste deel was voor export bestemd. Na Frankrijk, was Duitsland de belangrijkste wijnproducent van Europa.

Ondergang door kleine ijstijd, oorlogen en bier
In de 16de eeuw kwam er een keerpunt door de vele tegenslagen: Eerst was er de kleine ijstijd, die de wijnbouwers parten speelde met een schrale oogst. Dan kwam de Boerenoorlog, die een definitief einde aan lijfeigenschap maakte, wat ook een einde betekende van goedkope werkkrachten op het landgoed van de adel. Een eeuw later de 30-jarige oorlog. Die veldslagen tussen de reformistische en katholieke vorstenhuizen waren nefast voor de hele Duitse economie, inclusief de wijnbouw. En sinds 1800 werd de vraag naar bier steeds groter dan wijn, dus ook de productie.

Na WO1 vond in 1918 de vrede van Versailles plaats en werden zware herstelbetalingen aan Duitsland gevraagd. Zo zwaar, dat Duitsland die niet kon betalen. Dat betekende opnieuw een ramp voor de hele Duitse economie.  Wijnbouwers moesten overschakelen naar massaproductie en goedkope mengwijnen maken, om te kunnen overleven.

Terug naar de top sinds 1970
Vanaf 1970, kwam er eindelijk een positieve kentering op initiatief van particuliere familiebedrijven. De Duitse wijnbouwers kiezen voor kwaliteit en geleidelijk aan krijgen Duitse wijnen opnieuw een positief imago. Sinds 2000 heeft Duitsland opnieuw zijn toppositie ingenomen als producent van kwaliteitswijnen.

Geografie & klimaat

  • Duitsland ligt tussen 47° en 52°NB, de wijnregio’s tussen 47°NB en 50°NB.
  • Alle wijnregio’s situeren zich in de omgeving van de belangrijkste rivieren: in het westen langs de vruchtbare oevers van de Rhein, de Mosel en zijrivieren Ahr, Nahe, Main en Neckar. In het oosten aan de oevers van de Elbe en Saale.
  • Duitsland heeft een koel continentaal klimaat, met een gemiddelde jaartemperatuur van 10°C. Van het centrum van het land tot in het oosten zijn de zomers zacht en de winters koel en vochtig. In Zuid-Duitsland zijn de zomers warm(er) en de winters koud(er).

Duurzame wijnbouw in Duitsland

Sociaal, economisch rendabel én milieuvriendelijk is standaard
Geïntegreerde wijnbouw streeft naar wijnbouw waar economische-, sociale- en milieubelangen gerespecteerd worden, in functie van de oogst. De strijd voor een goede oogst maar tegen plagen of plantenziekten wordt daarom altijd met zo weinig mogelijk schadelijke stoffen gestreden. Deze geïntegreerde wijnbouw is de norm in Duitsland.

Al meer dan 40 jaar expertise in biologische wijnbouw
Als het over biologische en biodynamische wijn gaat, is Duitsland één van de trendsetters in Europa. Duitse wijnbouwers zijn al meer dan 40 jaar actief in biologische en biodynamische technieken.

Biologische wijn is dus geen uitzondering in Duitsland. Sinds 2010 is het biologische en biodynamische wijngaardgebied ruim verdrievoudigd. Vandaag is er zo’n 9.300 hectare wijngaarden in biologisch beheer, wat overeenkomt met ongeveer 9% van het totale wijnbouwareaal. Best veel, als je weet dat bijna 85%  van de totale productie bestemd is voor het lager prijssegment.  Weet ook dat biologische en biodynamische wijnbouw veel arbeidsintensiever is, dan conventionele wijnbouw en daarom vaak in een hogere prijsklasse zit.

Ampelografie van Duitsland

Ampelografie, afgeleid van het Griekse ampelos wat ‘wijnstok’ betekent, staat voor de wetenschappelijke beschrijving en kennis van wijnstokken. In Duitsland bestaat zo’n 67% van de aanplant uit witte druiven en 33% uit blauwe.

Dé referentiedruif voor Duitsland en nummer één in de wereld is de witte druif riesling. Zo’n 23.800 ha van het Duitse wijngaardareaal is bebouwd met riesling. Dit is 1/3 van het wijngaardareaal in de wereld. De riesling is een traag rijpende druif geschikt voor aanplant in een koelere klimaatzone en die van de vele zonuren in de herfst geniet

Overige witte druivensoorten die de top 5 vervolledigen zijn:

  • müller-thurgau (Rivaner)
  • grauer burgunder
  • weisser burgunder
  • silvaner

De blauwe referentiedruif is de spätburgunder, de druif die in Frankrijk pinot noir en in Italië pinot nero heet. Met 11.800 ha, goed voor zo’n 11% van de totale Duitse aanplant. Deze edele druif stelt hoge eisen op vlak van bodemkwaliteit en klimaat, en doet het bijzonder goed op Duitse rieslingbodem. De druif was al in de 9de eeuw aanwezig in Zuid-Duitsland aan de Bodensee, in de 13de eeuw aangeplant in Rheingau, en vanaf de 16de eeuw verbouwd in Pfalz. Van alle wijnlanden die spätburgunder of pinot noir aanplanten, gaan alleen Frankrijk en de VS, Duitsland voor. 

Overige blauwe druivensoorten die de top 5 vervolledigen zijn:

  • dornfelder
  • blauer portugieser
  • blauer trollinger
  • schwarzriesling

Kwaliteitslabels van Duitsland

  1. Qualitätswein & Prädikatswein

Aan de top van de Duitse kwaliteitswijn staan Qualitätswein en Prädikatswein. Deze wijnen herken je aan het label Geschützte Ursprungsbezeichnung. In Frankrijk heet dat AOP, vroeger AOC. In Vlaanderen wordt dat “‘Beschermde Oorsprong Benaming” of BOB genoemd. Dit is het allerhoogste Europees kwaliteitslabel.

Voor Prädikatswein zijn de kwaliteitsnormen nog strikter op vlak van rijpheid, elegantie en harmonie. De graden Oechsle, of waarden voor het minimum natuurlijk suikergehalte in de most, liggen voor Prädikatsweine hoger dan de vereiste minimumwaarden voor Qualitätswein. Ook is chaptaliseren bij Prädikatsweine bij wet verboden. Bij Qualitätswein mag de wijnbouwer dit alleen onder bepaalde voorwaarden doen.

Om deze erkenning te krijgen

  • is de wijn in één van de 13 erkende wijnbouwgebieden van Duitsland geproduceerd.
  • moet de wijn aan specifieke kwaliteitsnormen voldoen en slagen voor een kwaliteitsproef, gebaseerd op een wijn-analyse en een smaaktest.

Voor Prädikatswein onderscheiden we 6 verschillende predikaten, ingedeeld op verschillende minimale mostgewichten:

Kabinett

70° – 85° Oechsle

Kabinett: 70° – 85° Oechsle

Droge wijn gemaakt van druiven met minder alcohol.

Spätlese

80° – 95° Oechsle

Spätlese: 80° – 95° Oechsle

Droge wijn gemaakt van rijpe druiven die iets later geoogst zijn.

Auslese

88° – 105° Oechsle

Auslese: 88° – 105° Oechsle

Droge of halfzoete volle wijnen gemaakt van volrijpe druiven waarbij er een triage gebeurt van de onrijpe bessen.

Beerenauslese

110° – 128° Oechsle

Beerenauslese

Volle zoete wijn gemaakt uit overrijpe druiven en druiven uit edelfäule of edelrotting.

Eiswein

110° – 128° Oechsle

Eiswein

Zoete wijn gemaakt van druiven geplukt onder -7°C. Geperst van druiven in bevroren toestand zorgt ervoor dat enkel de vruchtconcentratie geperst wordt

Trockenbeerenauslese

150° – 154° Oechsle

Trockenbeerenauslese

Delicieuze zoete wijn die je lang kunt bewaren. Geperst van druiven uit edelfäule of edelrotting, die laat geoogst zijn. Enkel mogelijk in goede oogstjaren

2. Landwein

Landwein herken je aan het blauw-geel Europees label Weine mit geschützter geografischer Angabe. Staat de regio op de fles? Dan is minstens 85% afkomstig van druiven uit die regio. Net zoals er met Franse terminologie van Indication Géographique Protégée of IGP gesproken wordt.

3. Deutscher wein

Deutscher Wein is geteeld en geproduceerd op Duits grondgebied.

In sommige wijnbouwregio’s, bestaan er nog alternatieve classificaties met specifieke regelgeving.
In sommige wijnbouwregio’s, bestaan er nog alternatieve classificaties met specifieke regelgeving.